Onderzoekers van het UZ Brussel ontdekken een nieuwe efficiënte behandeling voor resistente melanoom huidkanker

Het team van prof. Bart Neyns, diensthoofd Medische Oncologie, testte een nieuwe experimentele behandeling waarbij lichaamseigen cellen die het immuunsysteem helpen om kankercellen aan te vallen en onschadelijk te maken (dendritische cellen) samen met een bijkomend synthetisch immuun bevorderend middel (AS01B) worden geïnjecteerd in de tumor. Het doel is op die manier de afweerreactie te versterken. Het klinisch onderzoek richtte zich op melanoompatiënten met uitzaaiingen in de huid en lymfeklieren die makkelijk konden ingespoten worden. De behandeling is veilig bevonden en biedt uitstekende resultaten. Bij twee van de acht patiënten verdwenen alle uitzaaiingen. De resultaten werden vorige week voorgesteld tijdens de 37th Annual Meeting of the Society of Immunotherapy of Cancer (SITC) in Boston door dr. Jens Tijtgat. Gezien deze eerste, beloftevolle resultaten wordt de klinische studie in 2023 hervat.

Prof. Bart Neyns, diensthoofd Medische Oncologie: “In het voorbije decennium werd een enorme stap voorwaarts gezet in de behandeling van gevorderd melanoom. Vandaag zijn we in staat ongeveer 25% van deze patiënten te genezen. Helaas blijft de ziekte een fatale afloop kennen voor de meerderheid van onze patiënten. We weten dat deze tumorcellen niet steeds even goed zichtbaar zijn voor ons immuunsysteem, wat een voorwaarde is voor de optimale werking van de huidige immuuntherapie. Wetenschappelijk preklinisch onderzoek toonde al aan dat zogenaamde myeloïde dendritische cellen (lichaamseigen cellen die kankercellen aanvallen en onschadelijk maken) een essentiële rol spelen in het herkennen van kankercellen en het coördineren van een doeltreffende immuunrespons tegen de ziekte. Net omdat sommige tumoren deze cellen uitsluiten, bedachten we deze studie waarbij uit het bloed geïsoleerde myeloïde dendritische cellen in de uitzaaiing worden geïnjecteerd en dit samen met een stofje (adjuvant) dat deze cellen activeert. Zo hoopten we het immuunsysteem de nodige ‘kickstart’ te geven om nadien verder geholpen door ’standaard’ immuuntherapie (die reeds deel uitmaken van onze standaardbehandeling maar bij deze patiënten niet voldoende bleken) over te gaan tot het opruimen van de kankercellen.”

Experimentele behandeling is veilig en veelbelovend

De focus van het onderzoek lag op melanoompatiënten met een metastase in de huid en lymfeklieren, die veilig kon aangeprikt worden voor toediening van de studiemedicijnen in de tumor.

De experimentele behandeling bleek veilig en bij twee van de acht studiepatiënten verdwenen alle uitzaaiingen. Bij één bijkomende patiënte verdwenen de tumorcellen uit het geïnjecteerde letsel en namen de overige metastasen af met meer dan de helft in diameter, en dit na amper 12 weken behandeling. De behandeling loopt op dit moment voort.

Prof. Bart Neyns: “Dit zijn zeer bemoedigende resultaten. Deze studiepatiënten waren ten dode opgeschreven, aangezien de standaardbehandelingen niet aansloegen. Dat sommige onder hen nu ziektevrij zijn is van enorme betekenis. Eerder zagen we reeds vergelijkbare resultaten wanneer we de myeloïde dendritische cellen samen met het anti-kanker-virus T-VEC toedienden. Helaas kon deze ontwikkeling niet worden verdergezet omdat het T-VEC-virus niet meer beschikbaar is in België. Geïnspireerd door deze eerste baanbrekende bevindingen (inmiddels gepubliceerd, JK Schwarze et al. JITC 2022) besloten we deze nieuwe studie op te startten en T-VEC te vervangen door een synthetisch stofje (AS01B) dat 100x goedkoper is dan T-VEC.”

Patiënten bij wie ondanks het falen van beschikbare standaardbehandelingen het melanoom zich voornamelijk in de huid en lymfeklieren wil verderzetten, vertonen de beste resultaten. Voor deze patiënten betekent deze experimentele therapie een bijkomende kans op langdurig beterschap. Twee van de patiënten die behandeld werden in de voorgaande klinische studie (met T-VEC plus de dendritische cellen) zijn inmiddels meer dan 3 jaar volledig genezen.

Klinisch onderzoek in het UZ Brussel

Deze eerste beloftevolle resultaten verdienen verdere opvolging. Het team van prof. Neyns onderzoekt in detail de kenmerken van de melanomen die gunstig of niet reageerden op de studiebehandeling. Door bijkomend inzicht te verwerven in de reden waarom sommige tumoren niet reageren, hopen de onderzoekers in de toekomst bijkomende medicijnen te kunnen inschakelen om deze weerstandsmechanismen te overkomen.

Vanaf 2023 zal de klinische studie worden hervat. Patiënten die wensen in aanmerking te komen voor klinisch kankeronderzoek kunnen dit bespreken met hun behandelende arts of contact opnemen met het Oncologisch Centrum in het UZ Brussel (T: 02 477 60 40, E: afspraak_oncologie@uzbrussel.be).

Dit klinisch onderzoek wordt mogelijk gemaakt dankzij de financiële steun van Kom op tegen Kanker en het Paul De Knop Fonds.