Naar meer bewustwording rond alcohol in een zorgcontext

’s Avonds thuiskomen van een stressvolle dag en meteen de koelkast opentrekken voor een glas wijn. Want na zo’n dag is dat glas wel verdiend, toch? Wanneer is alcohol een probleem? En moet je veel drinken om een probleem te hebben? Ook in een ziekenhuiscontext zijn dit pertinente vragen. Want hoe komt het precies dat die ene patiënt van de trap is gevallen? Er wacht de zorg dus een belangrijk taak om deze mensen proactief op te sporen.

Op 1 februari ging de jaarlijkse campagne Tournée Minérale van start. Een initiatief van De Druglijn en het Vlaams Expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) om mensen te laten stilstaan bij hun alcoholgebruik. De organisatie wil deelnemers niet alleen uitdagen om een maand lang geen alcohol te drinken, maar ze ook de lichamelijke voordelen van een leven zonder alcohol laten ervaren.

Ik vind dit een belangrijk initiatief. Het is goed dat mensen een afspraak met zichzelf maken om een maand niet te drinken. Zo ontdekken ze welke plaats alcohol in hun leven inneemt. Dat zeggen ook de cijfers van De Druglijn: 79% van de Belgen drinkt, meer dan de helft drinkt meer dan elf glazen per week.

Mensen met problematisch alcoholgebruik sneller opsporen

In het UZ Brussel zijn we vorig jaar gestart met het initiatief Zorgpad Alcohol. Ongeacht waarvoor de patiënt binnenkomt, vragen we naar zijn of haar alcoholgebruik. Zo willen we mensen die ongezond veel drinken of mensen met een alcoholverslaving sneller opsporen. Iemand met een beenbreuk kan van de trap gevallen zijn omdat die dronken was. Iemand kan last hebben van hevig maagzuur door overmatig alcoholgebruik. Of iemand kan met een depressie kampen, maar er door de alcohol niet van verlost raken.

“Wie bij het eten elke dag twee glazen wijn drinkt, drinkt bijna 50% te veel.”

Wanneer is alcoholgebruik problematisch?

We onderscheiden in principe drie verschillende categorieën in het ongezond alcoholgebruik:

1. Je hebt de gekende tien gewone glazen per week. Zit je over deze grens, dan ben je eigenlijk ongezond bezig. Veel mensen beseffen niet dat ze snel aan dat aantal zitten. Als je bijvoorbeeld elke dag twee glazen wijn drinkt bij het eten, drink je bijna 50% te veel.
2. Daarnaast heb je het risicodrinken. Als je bijvoorbeeld dat pintje na het werk nodig hebt om te ontspannen. Alcohol neemt dan effectief een vaste plek in je dagelijkse routine in. En na een tijdje zal dat ene pintje niet meer volstaan en ga je meer beginnen drinken. Ook dit is dus problematisch gedrag.
3. Tot slot heb je het alcoholgebruik dat andere dingen in de weg staat. Bijvoorbeeld gewoon al naar buiten gaan, of gaan werken of spelen met je kinderen. Je bent dan in feite een groot deel van je leven aan het opgeven door onder invloed te zijn.

Verslaving heeft niets te maken met de hoeveelheid

“Alcohol maakt meer kapot dan je lief is.” Het is een bekende campagneslogan in Nederland. Maar hij vat wel goed de essentie samen: overmatig alcoholgebruik is niet alleen jouw probleem. Het maakt je gezin kapot, kan voor agressie zorgen en verhoogt het risico op verkeersongevallen.

In tegenstelling tot wat je zou denken, doet de hoeveelheid alcohol die mensen drinken er niet toe om van een echte alcoholverslaving te spreken. Wel doorslaggevend is de plaats die alcohol inneemt in je leven. Kan je niet meer voor je kinderen zorgen na school omdat je dronken bent of drink je ’s morgens voor je gaat werken? Dan is alcohol een substantieel onderdeel van je leven en mogen we spreken van een verslaving. Over hoeveel alcohol het dan exact gaat, hangt af van persoon tot persoon.  Je hebt mensen die na een half glas wijn al niet meer in staat zijn om normaal te functioneren en je hebt er die dat pas na een hele fles whisky niet meer kunnen. Ook hoe snel je lichaam aftakelt, hangt af van de persoon in kwestie.

Hoe spoor je concreet overmatig alcoholgebruik op?

Bloedwaarden zijn nooit specifiek genoeg om problematisch alcoholgebruik op te sporen. De enige manier om erachter te komen, is er gewoon naar vragen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseert daarvoor al enkele decennia dezelfde vragenlijst. Ook wij gebruiken die in het UZ Brussel.

In principe zijn er drie hoofdvragen. Hoe vaak drink je? Hoeveel standaardglazen drink je dan? En hoe vaak drink je dat aantal op één avond? Met de antwoorden op die vragen krijgen artsen en verpleegkundigen al een goed beeld over het alcoholgebruik van een patiënt.

“Overmatig alcoholgebruik is niet alleen jouw probleem. Het maakt je gezin kapot, kan voor agressie zorgen en verhoogt het risico op verkeersongevallen.”

Grootste uitdaging: problematische drinkers meekrijgen

We moeten het wiel niet opnieuw uitvinden: vaak is een goeie doorverwijzing ook al een grote hulp. Daarom houden we alle informatie bij in het medische dossier van de patiënt. Zo heeft ook de huisarts alle info om een eventuele behandeling of begeleiding op te volgen.

Hoe de behandeling eruitziet, hangt ook van de ernst van de situatie af. Je hebt mensen die voor een behandeling in het ziekenhuis liggen en automatisch drie weken nuchter blijven. Na een goed gesprek met een psycholoog of psychiater zijn ze soms al van hun overmatig alcoholgebruik verlost. Maar je hebt ook mensen die meer hulp nodig hebben. Dan kan slaaphygiëne in beeld komen, of een ruimer gezondheidsadvies. Maar de grootste uitdaging is natuurlijk om de persoon in kwestie mee te krijgen. Die moet openstaan voor een eventueel begeleidingstraject.

Er is nog een lange weg te gaan

Ik kan hier vandaag wel allemaal vertellen hoe het Zorgpad Alcohol zou moeten lopen, maar de realiteit is dat er eerst nog heel veel werk nodig is. Nog niet elke patiënt wil op die drie standaardvragen antwoorden. Bovendien moet iemand die vragen ook stellen. En we hebben ook nog niet elke arts of verpleegkundige mee, terwijl dat wel belangrijk is. Als iemand met een beenbreuk binnenkomt omdat die dronken van de trap gevallen is, moeten onze zorgverleners dat weten. Als er dan ontwenningsverschijnselen optreden, kunnen ze gepast reageren en de juiste medicatie geven.

We hebben drie jaar om het volledige traject uit te werken. De eerste stap is gezet, maar er is nog veel werk aan de winkel op het vlak van bewustwording. Daarom is Tournée Minérale ook zo’n belangrijk initiatief.

Elk blogbericht op ‘UZ Brussel blogt’ weerspiegelt enkel de mening van de respectievelijke auteur.