Een nieuw klinisch onderzoek van het UZ Brussel, uitgevoerd met steun van Kom op tegen Kanker, toont dat de overlevingskans op 1 jaar bijna is verdubbeld en op 2 jaar van 1% naar 25% steeg voor patiënten met terugkerende kwaadaardige hersentumoren, zoals glioblastoom. De studie, geleid door medisch oncoloog prof. dr. Bart Neyns en neurochirurg prof. dr. Johnny Duerinck, combineert de injectie van 2 immuunbevorderende geneesmiddelen met myeloïde dendritische cellen (lichaamseigen cellen die ons afweersysteem helpen kankercellen aan te vallen en onschadelijk maken) rechtstreeks in de hersenen. De eerste resultaten bevestigen de veiligheid en bemoedigende impact op overlevingskansen, met bijna de helft meer kans op overleving op 1 jaar. De behandeling biedt daarmee nieuwe hoop voor patiënten met deze fatale diagnose. Traditionele immunotherapie via de bloedbaan toont slechts een gunstig effect bij minder dan 10% van de patiënten, waardoor deze behandeling niet breed beschikbaar is maar deze nieuwe wijze van behandelen levert hoopgevende resultaten op. De resultaten van dit onderzoek werden deze week voorgesteld tijdens het jaarlijkse congres van de European Society of Medical Oncology (ESMO 2024, Barcelona, Spanje).

De eerste resultaten zijn ongezien

Van de eerste 11 patiënten overleefden 3 na twee jaar zonder herval van de hersentumor, en 2 patiënten zijn inmiddels na drie jaar ziektevrij. Hoewel de follow-up periode van de laatst behandelde patiënten nog relatief kort is (8 tot 14 maanden), is duidelijk dat de overlevingskansen aanzienlijk zijn verbeterd vergeleken met eerdere behandelingen. Het eenjarig overlevingspercentage steeg van 36% naar 60%, en de kans op ziektevrij overleven na twee jaar steeg van 1 op 100 naar 1 op 4 wanneer ook het medicijn bevacizumab werd toegediend. Bevacizumab, aan lage dosis toegediend, helpt zwelling tegen te gaan in de hersenen maar heeft geen geneeskrachtige werking tegen de kanker zelf. Uit het onderzoek bleek bovendien dat deze experimentele behandeling geen nieuwe of ongekende veiligheidsrisico’s met zich meebracht.

"Dergelijke resultaten hebben we nooit eerder gezien.", zegt prof. dr. Neyns. "Hoewel we voorzichtig moeten zijn met de interpretatie omdat het om een nog vrij beperkte groep van patiënten gaat, geloven we dat deze verbeteringen niet louter aan toeval te danken zijn." 

Prof. dr. Duerinck vult aan: "In eerdere studies met 469 Belgische patiënten overleefde minder dan 10% na twee jaar en niet tegenstaande de overleving verbeterde bij meer dan 70 patiënten die we behandelden met enkel de immuunbevorderende middelen rechtstreeks in het hoofd toe te dienen is de uitkomst van deze groep nog beduidend beter. De toevoeging van dendritische cellen heeft deze cijfers dus aanzienlijk verder verbeterd. We hopen nu de nodige financiële steun te verkrijgen om het onderzoek voort te zetten en ook nog verdere verbeteringen in de behandeling te onderzoeken." 

Combinatie van geneesmiddelen rechtstreeks in de hersenen

Het onderzoeksteam van het UZ Brussel besloot een nieuwe aanpak te testen door twee immuunbevorderende geneesmiddelen ipilimumab en nivolumab direct in de hersenen toe te dienen tijdens een neurochirurgische ingreep bij patiënten bij wie de tumor terugkeerde na standaardbehandelingen zoals chirurgie, bestraling en chemotherapie. Toediening van de  immunotherapie rechtstreeks in de hersenen werd tot nu toe niet eerder uitgevoerd voor kwaadaardige hersentumoren. Het onderzoek werd verder uitgebreid door de gelijktijdige injectie van uit het bloed geïsoleerde myeloïde dendritische cellen (myDC) in de hersenen. Deze cellen, specifiek gezuiverd op basis van hun oppervlaktemoleculen CD1c+(BDCA-1) en CD141+(BDCA-3), waren voor het eerst wereldwijd toegepast in de behandeling van kankerpatiënten door het UZ Brussel-team. 

Voortzetting van eerder onderzoek bij melanoompatiënten

Prof. dr. Bart Neyns: “Eerder hebben we aangetoond dat het mogelijk is om deze cellen uit het bloed te isoleren. Daarnaast bleek dat deze cellen, wanneer ze samen met immuunbevorderende stoffen werden geïnjecteerd, in staat waren om bij sommige uitbehandelde melanoompatiënten tumoren te laten verdwijnen. Dit effect werd gezien bij injecties in uitzaaiingen in de huid en lymfeklieren. Sommige patiënten met deze experimentele behandeling zijn inmiddels meer dan vijf jaar volledig ziektevrij zonder verdere therapie.”

In de huidige studie werden eerst veilige doseringen van myDC vastgesteld, waarna 8 patiënten met glioblastoom werden behandeld met het maximale aantal van 20 miljoen cellen. Prof. dr. Duerinck voerde de injectie van antilichamen en dendritische cellen uit in de hersenweefsels rondom de resectieholte na het weghalen van de tumor. Na de operatie kregen patiënten om de twee weken bijkomend het geneesmiddel nivolumab via een Ommaya-reservoir (een klein kastje onder de schedelhuid) gecombineerd met toedieningen via de bloedbaan, gedurende maximaal 24 weken.

Onderzoek met steun van Kom op tegen Kanker

Deze baanbrekende studie is mede mogelijk gemaakt door de steun van Kom Op Tegen Kanker. Het UZ Brussel kijkt uit naar de uitbreiding van deze behandeling en het helpen van meer patiënten in de nabije toekomst.

David Vansteenbrugge, algemeen directeur Kom op tegen Kanker: “Bij Kom op tegen Kanker zijn we bijzonder trots dat we dit baanbrekende, veelbelovende onderzoek konden ondersteunen. Dit onderzoek biedt nieuwe hoop voor patiënten met terugkerend glioblastoom, een van de meest agressieve vormen van hersenkanker. Kom op tegen Kanker investeert steeds in onderzoek dat er echt toe doet en rechtstreeks bijdraagt aan betere behandelingsopties en overlevingskansen voor de patiënt. Tot slot kijken we erop toe dat deze veelbelovende onderzoeksresultaten snel vertaald kunnen worden naar breed inzetbare behandelingen.”