In 2018 werd de ligduur in ziekenhuizen voor pas bevallen moeders verkort door voormalig minister Maggie De Block. Sindsdien verblijven moeders die vaginaal bevallen maximum twee dagen in de materniteit; voor bevallingen met een keizersnede ligt het maximum op vier dagen. De voordelen zijn bekend. Het verkorten van de verblijfsduur na de bevalling leidt tot een vermindering van de kosten voor de gezondheidszorg en past ook volledig binnen de meer gezinsgerichte benadering van zorgverlening. Er zijn mogelijks ook nadelen wanneer moeders snel naar huis gaan zoals problemen bij het opstarten van de borstvoeding of late detectie van bepaalde aandoeningen.

Daarom was het voor het UZ Brussel meteen duidelijk dat de verkorte ligduur deel moest uitmaken van geïntegreerde zwangerschapsopvolging en bevallingszorg, waarin de rol van elke zorgverlener in het proces werd erkend en omarmd. De rol van de vroedvrouw is hierin uiteraard zeer belangrijk. Hun focus ligt niet enkel op medische kwesties, maar ook op het psychosociaal welzijn van (aanstaande) moeders. Ze creëren een omgeving waarin vrouwen zich veilig en ondersteund voelen, wat bijdraagt aan een minder stressvolle en beter geïnformeerde zwangerschap, bevalling en nazorg. 

“Een geïntegreerde aanpak van zwangerschapsopvolging met respect voor de rol van elke zorgverlener in het proces ligt het UZ Brussel nauw aan het hart. Hier is het KOZI&Home-zorgtraject dat het ontslag na de bevalling voorbereidt een eerste voorbeeld van.” 

Het UZ Brussel was ook de pionier in het implementeren van het Born in Belgium Professionals platform waardoor een betere patiëntinformatie-uitwisseling multidisciplinair en over de zorglijnen heen mogelijk is.

KOZI&Home-zorgtraject

Het KOZI&Home-zorgtraject staat voor ‘kwaliteitsvol ontslag na een verkort ziekenhuisverblijf’. In dit traject worden afspraken bij de gynaecoloog afgewisseld met afspraken bij een vroedvrouw op 16 en 36 weken zwangerschap. Deze consultaties zijn belangrijk om ouders uitgebreide informatie te kunnen geven. Rond week 28 worden vrouwen gestimuleerd om contact op te nemen met een zelfstandige vroedvrouw die hen thuis zal begeleiden. Ook na de bevalling spelen de vroedvrouwen een belangrijke rol. In het zorgtraject wordt sterk ingezet op het uitbouwen van de thuiszorg met ondersteuning van de zelfstandige vroedvrouw en huisarts. Een KOZI-telefoonlijn is bovendien altijd beschikbaar voor ouders met vragen en problemen. 

De voordelen van deze manier van werken zijn groot: versterking van de band met het gezin, nauwer contact met de vroedvrouw, op maat gemaakte ondersteuning (met aandacht voor sociaal kwetsbare zwangere vrouwen) na het verlaten van de materniteit, enz. Bovendien toonde de voor- en na-studie in het UZ Brussel aan dat deelnemers aan dit zorgtraject het gevoel hadden beter geïnformeerd en voorbereid te zijn op het ziekenhuisontslag, meer privacy te hebben en een hogere algemene tevredenheid te ervaren (Stas A et al, 2023). 

Prenatale zorg in groep: Group Care

“We vinden het belangrijk om het aanbod voor zwangere en pas bevallen vrouwen voortdurend uit te breiden. Zo bieden we inmiddels ook groepsconsultaties aan tijdens de zwangerschap en na de bevalling.”

Vroedvrouwen spelen ook een belangrijke rol in de groepstrajecten voor prenatale zorg, waar ze (soms samen met een eerstelijnspsycholoog) zowel de medische check-up als de individuele begeleiding verzorgen. De groepen, bestaande uit maximaal 10 vrouwen (en eventueel hun partners), bieden een forum waar moeders van elkaar kunnen leren, elkaar kunnen ondersteunen en een duurzaam sociaal netwerk kunnen opbouwen. Deze Group Care, gebaseerd op het CenteringPregnancy model, combineert medische opvolging met gezondheidspromotie en ziektepreventie in groep, wat empowerment en continuïteit van zorg bevordert.

Born in Belgium Professionals platform

Steeds vaker zijn meerdere zorgverleners betrokken in de opvolging van een zwangerschap, zowel in het ziekenhuis als in de eerste lijn. De keuze ligt bij de ouders, en de zorg is kwalitatief als er een goede samenwerking is tussen de verschillende zorgverleners. Born in Belgium Professionals, een online, gedeeld platform, faciliteert deze samenwerking. Het centraliseert informatie over de psychosociale situatie van de zwangere vrouw en stelt deze ter beschikking van haar zorgverleners uit de (para)medische en sociale sector, volledig in overeenstemming met de privacywetgeving (GDPR).

De tool biedt de mogelijkheid om systematisch te screenen op de psychosociale situatie van zwangere vrouwen en ondersteunt zorgverleners bij het doorverwijzen en het geven van informatie.

Belangrijke inzichten over de rol van de vroedvrouw en de kortere ligduur

• Ouders geïnformeerde keuzes laten maken is van vitaal belang. Informatie en educatie spelen hierin een sleutelrol.
• Gezondheidszorg gaat verder dan medische zorg. Vroedvrouwen spelen in het psychosociaal welzijn van (aanstaande) moeders een belangrijke rol door het nauwe contact.
• Een goede samenwerking met andere zorgverleners en partners op het terrein is essentieel. Denk maar aan Kind & Gezin, psychologen, organisaties gespecialiseerd in verslavingszorg, …
• Het afstemmen van zorgtrajecten en het delen van informatie tussen zorgverleners is cruciaal.
• Informatie, sensibilisering en geïntegreerde zorg spelen een belangrijke rol bij lage gezondheidsvaardigheden. Onze studie toonde bijvoorbeeld aan dat heropnames hoger liggen bij patiënten met lagere gezondheidsvaardigheden (Stas et al, 2023).

In het UZ Brussel staat geïntegreerde zwangerschapsopvolging centraal, waarbij elke zorgverlener een cruciale rol speelt in het welzijn van moeder en kind. De nadruk ligt op keuze, informatie, samenwerking en het creëren van een zorgomgeving die aan de behoeften van de gezinnen voldoet. Vroedvrouwen spelen hierin een zeer belangrijke rol.

Amber Stas, Maria Breugelmans, Lynn Geerinck, Julie Laats, An Spinnoy, Sven Van Laere, Leonardo Gucciardo, Monika Laubach, Gilles Faron, Katrien Beeckman Implications of a Reduced Length of Postpartum Hospital Stay on Maternal and Neonatal Readmissions, an Observational Study. Matern Child Health J, 2023 Jun 22
Amber Stas, Maria Breugelmans, Lynn Geerinck, Julie Laats, An Spinnoy, Sven Van Laere, Leonardo Gucciardo, Monika Laubach, Gilles Faron, Katrien Beeckman, Maternal satisfaction with reduced postnatal length of stay in Brussels: evidence from the KOZI&Home program. BMC Pregnancy Childbirth, 2023 Jun 26;23(1):475